मराठी विनोदी नाटकांच्या इतिहासातील अजरामर नाटक म्हणजे ‘तरुण तुर्क म्हातारे अर्क’ हे एक मराठी नाटक आहे. हौशी आणि व्यावसायिक अशा दोन्ही रंगभूमीवर चार दशके धुमाकूळ घालणारे नाटक असेच वर्णन या नाटकाचे करावे लागेल. नाटकाचे लेखन व दिग्दर्शन मधुकर तोरडमल यांचे आहे. हे नाटक मधुकर तोरडमल यांनी रंगविलेल्या इरसाल प्रा. बारटक्के या भूमिकेमुळे गाजले. त्यांच्या स्वत:च्याच रसिकरंजन नाट्य सस्थेतर्फे त्यांनी हे नाटक रंगभूमीवर सादर केले होते, पण महाराष्ट्रातील सर्व नाट्यस्पर्धांमध्ये अनेकांनी हे नाटक सादर केले. राज्य नाट्यस्पर्धांच्या सर्वच केंद्रांवर, कामगार कल्याणच्या केंद्रांवर, एसटी महामंडळाच्या आणि राज्य विद्युत मंडळाच्या नाट्यस्पर्धांमधून अनेकांनी हे नाटक सादर करून वाहवा मिळवली.
अहमदनगर येथील अहमदनगर महाविद्यालयात तोरडमल यांनी दहा वर्षे इंग्रजीचा प्राध्यापक म्हणून नोकरी केली. या काळात विद्यार्थ्यांशी त्यांचा खूप जवळून संबंध आला. विद्यार्थ्यांचे बोलणे, त्यांची प्रेमप्रकरणे, त्यांच्यातील चेष्टामस्करी, महाविद्यालयीन वातावरण हे सगळे त्यांना अनुभवायला मिळाले. त्या महाविद्यालयीन नोकरीत प्रत्यक्ष पाहायला मिळालेली पात्रे तोरडमलांनी या नाटकाद्वारे रंगवली. नाटकातील प्रा. बारटक्के या पात्राच्या तोंडी ‘ह’ची बाराखडी आहे. अशा भाषेत बोलणारी व्यक्ती लेखकाने प्रत्यक्ष पाहिली होती. त्यामुळे नाटकात ती आली.
या नाटकातून अभिनयाची, विनोदाच्या टायमिंगची जुगलबंदी असायची. यातील डी. डी. थत्ते अनेकांनी केला. त्यात लक्षात राहील असे डी. डी. थत्ते किंवा थत्ते काकांची भूमिका दीनानाथ टाकळकर आणि मोहन जोशी यांनी केल्या. सुरुवातीला या नाटकावर अश्लिलतेचा ठपका लागला होता. त्यामुळे एका समीक्षकाने ठळकपणे म्हटले होते, सुशिक्षित, सुसंस्कृत आणि विशेषत: पांढरपेशा स्त्रियांनी हे नाटक अजिबात बघू नये, पण झाले उलटेच. त्यानंतर रसिकांची उत्सुकता वाढली आणि सुशिक्षित महिला, मुली यांनी अक्षरश: रांगा लावून बुकिंगमध्येच नाटक हाऊसफुल्ल केले. समीक्षकांच्या टीकेचा फायदाच झाला. या नाटकाचे एकाच नाट्यगृहात एकाच दिवशी तीन प्रयोग झाले. तरुण मुलं इरसाल असतात. मुलांच्या हॉस्टेलवर गेलेल्या दमीचा किस घेण्याची पैज प्यारे आणि बंडा या दोघा मित्रांमध्ये लागते आणि कॉटखालची जी लपाछपी आहे त्यावर काहींनी आक्षेप घेतला होता, पण असे प्रकार मित्रांत तरुणपणात चालतात. मुलींना पटवणे, त्यांच्याशी चावटपणा करणे हे तारुण्याचे लक्षण आहे हेच तोरडमलांनी यातून दाखवून दिले होते.
पुण्याच्या बालगंधर्व नाट्यगृहामध्ये मकरसंक्रांतीच्या दिवशी १४ जानेवारी १९७२ रोजी सकाळ, दुपार, रात्र असे हे ३ प्रयोग झाले. बालगंधर्वच्या त्या प्रयोगांना येणाºया प्रत्येक पुरुष रसिकाला गुलाबाचे फूल आणि महिलांना गजरे, तसेच तीळगूळ देण्यात आला होता. सकाळच्या प्रयोगाला शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे, दुपारी ग. दि. माडगूळकर आणि रात्रीच्या प्रयोगाला वसंत देसाई ही दिग्गज मंडळी सहकुटुंब हजर होती. हा मराठी नाटकाचा एक विक्रमच होता.
बिनधास्तपणा, इरसालपणा आणि चावटपणा असे या नाटकाचे वैशिष्ट्य होते. हॉस्टेलवर नव्या येणाºया मुलांवर होणारे रॅगिंग, त्यांना कामाला लावण्याची पद्धती यावर विनोदी प्रकारे कटाक्ष टाकलेला होता. यात कुंदा म्हणजे मुकुंदा भागवत हे पात्रही भाव खाऊन जाणारे. सीनिअर विद्यार्थ्यांच्या छळाला बळी पडलेले बायकी असे हे पात्र. अलीकडच्या काळात हे पात्र अतुल परचुरे यांनी छान रंगवले होते, तर म्हातारा काका अ‍ॅडमिशन घेऊन हॉस्टेलवर राहायला येतो आणि जी धमाल उडवून देतो ती थिएटरचा छप्पर उडवून देणारा हशा घेतो. इरसाल शिव्या, चावट हावभाव यातून प्रेक्षकांना हे नाटक हालवत राहतं, पण भरभरून हसवून हे नाटक प्रेक्षकांची पैसा वसूल करमणूक करते हे नाकारता येत नाही. थत्ते आणि बारटक्के दोघांचे पार्वतीबाईवर प्रेम असणे. प्राध्यापिका पार्वतीवर प्रेम करणारा तिचा माजी प्रियकर थत्ते म्हातारपणी तिला भेटायला कॉलेजात अ‍ॅडमिशन घेतो. त्यात प्रेमाचा त्रिकोण, विद्यार्थ्यांनी पार्वतीबाई आणि बारटक्के यांना परस्परांच्या नावाने प्रेमपत्र पाठवून गंमत पाहणे हे प्रसंग धमाल उडवणारे आहेत. यात शब्द आठवला नाही की त्या जागी ‘ह’ची बारखडी म्हणणारे प्राध्यापक बारटक्के हे पात्र अविस्मरणीय असेच होते. रसिकरंजनतर्फे त्यांनी या नाटकाचे एक हजारांहून अधिक प्रयोग केले. त्यानंतर अन्य नाट्यसंस्थांतर्फेही हे नाटक रंगभूमीवर सादर झाले. २०१४ साली या नाटकाचा संयुक्त पाच हजारावा प्रयोग तोरडमल यांच्या उपस्थितीत साजरा झाला, पण रंगभूमीवरचे चिरतरुण असे हे नाटक होते.
यातील एकेक पात्र बिलंदर आहेत. दमी किंवा दमयंती ही यडपट मुलगी आहे. बिनधास्त वागणारी, दंगेखोर मुलगी आहे. बंडा आणि प्यारे या दोघांना पुरून उरणारी ही मुलगी एकमेकांना गंडवायला कायम तरबेज असते. दमीचा किस घेतला म्हणून तिचे वडील डेप्युटी तपासायला येतात तेव्हा तेही धमाल उडवून नेतात. प्राध्यापक बारटक्केचा सगळे मिळून पाणउतारा करण्याचा प्रयत्न करतात. खाष्टपणे वागणारी पार्वतीबाई कधी प्रेमात पडू शकेल असे वाटत नसताना ती प्राध्यापक बारटक्केंऐवजी थत्ते काकांना निवडते. हे प्रसंग धमाल उडवणारे आहेत. मोकळेपणाने अभिनय करायची ज्याला आवड आहे तो अशा नाटकात अगदी यशस्वी होतो हे यात काम केलेल्या कलाकारांनी दाखवून दिले आहे. कारण इथे कुठेही अवघडून काम करायला संधीच नाही.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा