सुषमाची ताईगिरी

दादा कोंडकेंचा मराठी चित्रपटसृष्टीवर अंमल असताना सुपरहिट मराठी चित्रपट काढणे हे त्या दशकात अवघड होते. कारण दादांचा सिनेमा एकेका चित्रपटगृहात सहा महिने ते वर्षभर असायचा. त्यामुळे मराठी चित्रपटांना चित्रपटगृह न देण्याची हिंदी प्रवृत्ती वाढीस असताना अन्य चित्रपट निर्माते दादांकडून स्पेस मिळवून आपले गणित आखायचे, पण दादांची हीच दादागिरी चालू असताना त्या तोडीस तोड मराठी चित्रपट देणारी अभिनेत्री, निर्माती म्हणजे सुषमा शिरोमणी. एकापेक्षा एक सरस, हिट चित्रपट देऊन तिला दादांचा सलग ९ सुपरहिट चित्रपटांचा विक्रम मोडायचा होता, पण कालांतराने ते शक्य झाले नाही, पण जे चित्रपट दिले ते मात्र दादा युगातही प्रचंड चालले.

दादांच्या चित्रपटांच्या जमेच्या बाजू सुषमा शिरोमणींनी हेरल्या होत्या. धमाल कथानक, ग्रामीण ढंग, ठसकेबाज गाणी आणि विनोदाची पेरणी. हा सगळा मसाला पद्धतशीर घालून सुषमा शिरोमणीने आपल्या सुपरहिट चित्रपटांमधून प्रेक्षकांना विशेषत: महिलांना जबरदस्त खूश केले होते.

मराठी पडद्यावरील स्त्रीची डॅशिंग प्रतिमा निर्माण करणारी अभिनेत्री, दिग्दर्शिका म्हणूनच सुषमा शिरोमणीला ओळखले जाते. म्हणजे सत्तर-ऐंशीच्या दशकात महाराष्ट्रात दादांची दादागिरी आणि शिरोमणींची ताईगिरी जोरात चालू होती. महेश कोठारे आणि सचिन पिळगांवकर यांचे युग सुरू होईपर्यंत मराठी चित्रपटसृष्टी या दादा आणि ताईगिरीने पेलली होती.

१९७६ ते १९८६ या दहा वर्षांच्या काळात सुषमा शिरोमणी यांनी चित्रपटांची निर्मिती केली असली, तरी त्यानंतरही अनेक वर्षे त्यांच्या चित्रपटांची आणि त्यातील भूमिकांची जादू ग्रामीण महाराष्ट्रावर टिकून होती. आजही मराठी वाहिन्यांवर सतत कुठे ना कुठेतरी त्यांचे चित्रपट झळकत असतात. त्यातील गाणी प्रेक्षकांना ठेका धरायला लावत असतात.

‘भिंगरी’, ‘फटाकडी’, ‘मोसंबी नारंगी’, ‘भन्नाट भानू’, ‘गुलछडी’ या नावांवरूनच लक्षात येते की, त्यांचे सगळे चित्रपट स्त्रीप्रधान होते आणि विशेष म्हणजे या सगळ्या भूमिका पडद्यावर त्यांनी स्वत: साकारल्या होत्या. मराठी पडद्यावर सासुरवाशिणीची प्रतिमा एकीकडे लोकप्रिय असताना दुसरीकडे सुषमा शिरोमणी यांच्या डॅशिंग भूमिकाही प्रेक्षकांना विशेष प्रिय होत्या. खेडोपाडी यात्रा-जत्रांच्या तंबूमध्ये तसेच टुरिंग टॉकिजमध्ये त्यांच्या हाणामारीच्या दृश्यांवर टाळ्या आणि शिट्ट्यांचा पाऊस पडायचा. आयटम साँग ही संकल्पना मराठी चित्रपटांमध्ये मराठमोळ्या ढंगात त्यांनीच लोकप्रिय केली.

त्यांच्या ‘भिंगरी’ चित्रपटातील गाण्यावर अरुणा इराणी, ‘फटाकडी’ चित्रपटात रेखा, ‘मोसंबी नारंगी’मध्ये जितेंद्र, ‘गुलछडी’मध्ये रती अग्निहोत्री आणि ‘भन्नाट भानू’मध्ये मौसमी चटर्जी अशा कलाकारांनी नृत्य केले होते. अभिनयाबरोबरच निर्मिती, दिग्दर्शन, कथालेखन अशा वेगवेगळ्या आघाड्यांवर त्यांनी काम केले. इम्पा या चित्रपट निर्मात्यांच्या संघटनेतही त्या अनेक वर्षे सक्रिय राहिल्या. मिथुन चक्रवर्ती, धर्मेंद्र, नीलम, मीनाक्षी शेषाद्री अशा कलाकारांना घेऊन त्यांनी ‘प्यार का कर्ज’ या हिंदी चित्रपटाचीही निर्मिती केली. चित्रपटाची कोणतीही परंपरा नसलेल्या कुटुंबातून आलेल्या सुषमा शिरोमणी यांनी स्वकर्तृत्वावर या क्षेत्रात जे यश मिळवले ते त्यांनी पडद्यावर रंगवलेल्या अन्यायाविरुद्ध लढणाºया नायिकेइतकेच प्रेरणादायी आहे.

तत्कालीन चांगले नायक त्यांनी आपल्या चित्रपटातून घेतले होते. नायक म्हणून विक्रम गोखले, अशोक सराफ, यशवंत दत्त यांना तिने चांगली संधी दिली होती. त्यांच्या अभिनयाचा चांगला वापर करून घेतला होता, तर खलनायक म्हणून नीळू फुले, अरुण सरनाईक, गुलाब मोकाशी या दिग्गज कलाकारांचा वापर करून घेतला होता.

सुपरहिट गाणी आणि लावण्या देणे हे तर सुषमा शिरोमणींच्या चित्रपटांचे वैशिष्ट्य होते. आज चाळीस वर्षं झाली तरी रेखा या एव्हरग्रीन अभिनेत्रीवर चित्रीत झालेले ‘कुठं कुठं जायचं हनिमून’ला हे गाणं तितकंच आवडीने प्रेक्षक पाहत असतात. ‘भिंगरी’मधील ‘सजनी गं भुललो मी काय जादू केली?’, ‘हेरला गं हेरला गं’ अशी कितीतरी ओठांवर रुळणारी गाणी सुषमा शिरोमणीच्या चित्रपटातील आहेत.

फायटींग करायची तिला भलतीच हौस होती. तिने सोशिक भूमिका आणि रडूबाईच्या भूमिका कधी केल्या नाहीत. फटाफट उड्या मारून फायटींग करण्याची हौस तिने भागवली आणि प्रेक्षकांनाही खूश केले. अनेक हिंदी चित्रपटांमधून छोट्या भूमिका करून तिने आपले पाय रोवले होते आणि इंडस्ट्रीत ओळख निर्माण केलेली होती. ‘हम किसी से कम नहीं’सारख्या हिंदी चित्रपटात तारिकची ती बहीण दाखवली होती. त्यानंतर एकदम तिने स्वत:ची निर्मितीच सुरू केली, पण ‘भिंगरी’सारखा पहिलाच चित्रपट सुपरहिट झाल्यावर तिने कधी मागे वळून पाहिले नाही. प्रेक्षकांची नाडी तिला समजली होती. दादा कोंडकेंना जसे प्रेक्षकांना काय लागते हे समजले होते, तशीच समज सुषमा शिरोमणींना होती. त्यामुळे तिनेही कधी फ्लॉप चित्रपटांची निर्मिती केली नाही. दादांबरोबर प्रेक्षकांना उषा चव्हाण आवडते आहे हे लक्षात आल्यावर आपल्या ‘मोसंबी नारंगी’ या चित्रपटात सहनायिका म्हणून उषा चव्हाणलाही तिने पडद्यावर आणले होते. तमाशापासून डिस्कोपर्यंत आणि आयटम साँग दाखवण्यापर्यंत सगळा मसाला देणारी सुषमा शिरोमणी ही मराठीतील एक चांगली निर्माती म्हणून गणली जाते.