आठ वर्षांचा झिंगू लॅपटॉपवर अभ्यास करत बसला होता. अभ्यासाच्या नावाखाली लॅपीमधील अन्य फाइल चेक करून जुने फोटो पाहत बसला होता. फोटो पाहून जोरजोराने खदाखदा हसत होता. अर्थात हसण्याचा नुसता आवाजच होता, कारण आता पूर्वीसारखे सुहास्यवदन कुणाचे दिसणे शक्य नव्हते. ते दहा वर्षांपूर्वीच म्हणजे २०२० लाच लोप पावले होते. प्रत्येकाच्या तोंडावर मास्क नावाची मुखपट्टी आली आणि हसरे चेहरे दिसणे दुर्मिळ झाले. फक्त पडद्यामागचा अंदाज घ्यायचा आणि त्यावरून झिंगू हसत आहे हे जाणायचे; पण त्याच्या आईला हा हसण्याचा आवाज आला आणि तो अभ्यास न करता का हसतो आहे हे पाहायला ती पुढे आली.
‘काय झालं झिंगू? का हसतो आहेस? आणि अभ्यास नाही का तुला?.’ आईने विचारले तसा झिंगू म्हणाला, ‘मॉम मी अभ्यासच करतो आहे; पण माणसाच्या उत्क्रांतीचा अभ्यास करतो आहे. आमच्या मिसने काल लेक्चरमध्ये सांगितले होते की, घरातील जुने फोटो पाहा आणि मग आपले पूर्वज कसे होते पूर्वी हे समजेल. तुमचे पूर्वीचे फोटो पाहून मी हसतो आहे.’
मॉम नावाची आई बाहेर आली चार फुटांवरून झिंगूशी बोलू लागली, ‘कुठले फोटो पाहतो आहेस?’
‘मॉम तू मला या फोटोंविषयी माहिती देशील का? मला आॅनलाईन लेक्चरला म्हणजे तशी माहिती मिसला देता येईल.’ झिंगू उत्साहात म्हणाला तसा आईनेही होकार दिला.
‘मॉम, माणसंपूर्वी कपडे घालत नव्हती का?’
‘काहीही काय झिंगू? असे फोटो आहेत का इथे?’ मॉमने विचारले तसे झिंगू म्हणाला, ‘मॉम, या फोटोत तू, डॅड आणि बरेच लोक दिसत आहात; पण कोणीच वरचे कपडे घातले नाहीत.’
‘झिन... अरे याला टॉपलेस नाही म्हणायचे, त्याला वरचे कपडे नाही म्हणायचे... पूर्वी आम्ही असेच होतो. अरे याला मास्क म्हणायचे. आमच्यावेळी मास्क हा युनिफॉर्म किंवा डेलीयूजच्या कपड्यात नव्हताच.’ मॉमने समजावले. तसा झिंगू म्हणाला, ‘मॉम मग मला सांग ना हा चेंज कसा झाला.’
‘बेटा झीन, दर काही वर्षांनी, शतकांनी बदल होत असतात. आमच्या पणजीच्या काळात म्हणजे माझ्या मॉमच्या मॉमची मॉमच्या काळात त्यांचे मॉम-डॅड जे कपडे घालायचे त्याला आम्ही फनी म्हणायचो. नऊवारी साडी, धोतर असे ते कपडे होते. कोणी डोक्यावरून पदर घ्यायचे. कोणी टोपी घालायचे. पुरुष कोट घालायचे. कालांतराने त्यात बदल झाला.’ मॉम सांगत होती ते ऐकून झिंगूला गंमत वाटत होती. ‘मॉम, नऊवारी साडी धोतरमध्ये तुमचा मी फोटो पाहिलाय.’
अरे तो ट्रॅडिशनल डेला मी नी पप्पांनी कॉलेजमध्ये घातला होता; पण तो शिवून घेतलेला होता. अगोदरचे लोक शिवून नाही, तर अखंड सात आठ मीटर कापडाची घडी, पदर, निºया घालून नेसत. अरे ते शिवून घेतलेले धोतर घसरते खाली; पण जुन्या माणसांचे न शिवलेले धोतर, साडी कधी घसरत नव्हती खाली, इतकी माणसं पूर्वी छान आणि परफेक्ट नेसत असतं.’ झिंगू अतिशय लक्ष देऊन ऐकत होता आणि मधूनच हसत होता. त्याला ऐकून गंमत वाटत होती. त्याने विचारले, ‘मम्मी तुम्ही पूर्वी असेच उघडे फिरत होता का?’ झीन,... अरे उघडे नाही म्हणायचे, विनामास्क. आमच्यावेळी फक्त मुलींनी साडी, फ्रॉक, ड्रेस किंवा पुरुषांनी पँट शर्ट, जीन्स टी-शर्ट, असे काही घातले की, चालत होते. गळ्याच्या वरचे सगळे उघडेच असायचे.’ मॉम समजावत होती. तसा मध्येच झीन म्हणाला, ‘मॉम, मिस सांगत होती की, अ‍ॅडम आणि इव्हच्या काळात माणसं कसलेच कपडे घालत नव्हते.’ ‘हो, बरोबर आहे. माणूस जसजसा प्रगत होत गेला तसतसा तो जास्तीत जास्त बंद होत गेला, झाकला जाऊ लागला. मोकळेपणाने हिंडणे त्याला अवघड जाऊ लागले.’
‘मग मॉम तुम्ही मास्क केव्हापासून लावू लागला?’ झिनने विचारले, तशी मॉम म्हणाली, ‘झाली बघ दहा वर्ष. सुरुवातीला जड गेले. श्वास गुदमरायचा; पण नंतर-नंतर त्यात बरेच नवनवे प्रकार आले आणि कम्फर्टेबल वाटू लागले. आता चार लोकांत मास्कशिवाय फिरायची लाजच वाटते. तुला माहितीय का? २०२० मध्ये कोव्हिड-१९ नावाचा रोग आला. त्याने एकमेकांना फास्ट इन्फेक्शन व्हायला लागले. मग जगभरातील सायंटिस्टनी सांगितले की, प्रत्येकाने मास्क वापरला पाहिजे. तेव्हापासून सगळं जग मास्क वापरू लागले. आज दहा वर्ष झाली.’
झीन म्हणाला, ‘मग आणखी काय-काय बदल होत गेले?’
मॉमने हसून सांगितले, ‘अरे माणसाचा पूर्ण लूकच चेंज झाला. तू बघ आमचे पूर्वीचे फोटो. जुन्या फोटोत आमचे कान कसे मागे चिकटून होते; पण हे मास्कच्या इलेस्टिकमुळे असे कान सगळ्यांचे पुढे ओढले गेले आहेत. तुझे तर अगदी गणपतीसारखे झाले आहेत, कारण तुझा जन्म लॉकडाऊनमधला आहे. पूर्वीच्या फोटोत बघ, तुझे पप्पा कसे ओपन चेहरा असताना शेव्हिंग करायचे, हेअर स्टाईल बघ. आता काय दाढी वाढली काय, काही कळायचा प्रश्न नाही. मास्कच्या आत सगळे झाकले जाते. त्यामुळे हे सगळे लूक बदलले. पूर्वी सरळ नाक दिसणे हे सौंदर्याचे लक्षण मानले जात होते. आता कोणाचे नाक सरळ, चाफेकळी असेल, तर ते त्रासदायक ठरते. कारण मास्क आणि कानावरची इलेस्टीक यामुळे नाक गुदमरते. त्यामुळे आजकाल चपट्या, नकट्या नाकांची माणसे सुंदर मानली जातात. या कोरोना नावाच्या व्हायरसने जगभरातील माणसे चिनी लोकांसारखी नकटी, डोळे बाहेर आलेली आणि कान पुढे आलेली बनवली गेली. यालाच उत्क्रांती म्हणायचे. पूर्वी माणसालाही माकडाप्रमाणे शेपूट होती. त्या शेपटीचा उपयोग नाही म्हटल्यावर ती गळून पडली. तसे या दहा वर्षांत नकट्या माणसांचे महत्त्व वाढले आहे. पूर्वी म्हणायचे की, नकटीच्या लग्नात सतराशे विघ्न; पण आता सरळ नाक्याच्या लग्नात विघ्न येत आहेत. समजलं का?’
‘येस मॉम, मी आता आॅनलाईन लेक्चरला मिसला हे सगळे सांगेन. थँक्यू मॉम.’
लांबूनच थँक्यू म्हणून मॉम आत गेली. दहा वर्षांत किती बदल झाला होता. आपल्याच मुलांना कौतुकानेही प्रेमाने जवळ घेणे अवघड झाले होते. तिथेही सोशल डिस्टन्स ठेवावे लागत होते.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा