चला जरा मराठी बनुया!

मराठी भाषा जागतिक पातळीवर पोहोचली असताना आणि त्या भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळवण्याचे प्रयत्न चालले असताना आपल्यावर मराठी भाषा दिन साजरा करायची फार मोठी जबाबदारी आहे. त्यामुळे हा दिवस आपण प्रत्येकाने केवळ मराठी बोलून नाही तर जगून साजरा केला पाहिजे. मराठी ही भाषा जगण्याची भाषा आहे, हे जगाला दाखवून देण्याची वेळ आता आलेली आहे म्हणून तरुणाईला सांगावेसे वाटते की चल जरा मराठी बनुया. आज केवळ बोलायचे आणि वाचायचेच मराठी नाही, तर आज व्यक्तही मराठीतच व्हायला हवे, तर मराठी जगण्याचा आनंद आम्हाला मिळेल. संगणकीय युगात संकेतस्थळ आणि ई-मेल हा अत्यावश्यक झालेला आहे, पण त्या मायक्रोसॉफ्टलाही या मराठीचे महत्त्व पटल्याने आता ई-मेल आयडीही मराठी भाषेतून बनवण्याची प्रक्रिया अंतिम टप्प्यात आहे. अशावेळी या संगणकीय भाषेतील सगळ्या नामांना, शब्दांना मराठी शब्दकोषात उतरवण्याचे आव्हान स्वीकारले पाहिजे. याचे कारण कोणत्याही भाषेला अस्सल प्रतिशब्द हा फक्त मराठीतच मिळू शकतो. अगदी लग्नानंतरच्या प्रणयदिनांना इंग्रजी संस्कृतीत ‘हनिमून’ म्हणतात, तर त्याला तितकाच चपखल शब्द आमच्या मराठीत ‘मधुचंद्र’ असा आहे. म्हणूनच आज व्यक्त व्हायचेच तर चक्क मराठीत होऊया, चला जरा मराठी बनुया!

तसे ते फारसे अवघड नाहीच. आपण दिवसातून कितीतरी वेळा ‘सॉरी’ म्हणतो. एक दिवस ‘माफ करा’ म्हणून बघा. सॉरी म्हणताना तोंडातून हवा जाते आणि अंतर पडते, पण माफी मागताना ओठ एकमेकांना भिडतात आणि जवळीक लवकर साधली जाईल, ही आहे मराठीची कमाल. म्हणून आज आपण मराठीतच व्यक्त होऊया, चला जरा मराठी बनुया!

आज फोन कोणाचेच रिसिव्ह करू नका. आज फक्त भ्रमणध्वनी किंवा दूरध्वनीवर संभाषण करा. हॅलोला रामराम करा आणि नमस्काराने सुरुवात करा. बघा किती नम्रपणे कामे होतील आपली. कारण आज दिवस आहे ‘मराठी भाषा दिन’. हा दिवस एक दिवस साजरा करण्याचा नाही, तर एक मराठी बनण्याचा संकल्प करण्याचा आहे, म्हणून चला मराठीतून व्यक्त होऊया, जरा मराठी बनून पाहुया!

आपले काम करून घेण्यासाठी प्लीज नका म्हणू प्लीज. कारण आहेना आज मराठी भाषा दिन, मग करूना जरा आपण कृपा मराठी बोलण्याची, मराठी वागण्याची, मराठी बनण्याची. प्लीजला कृपा करून बाजूला सारू आणि कृपया अशी विनंती करू, म्हणजे पहा कशी आपल्यावर काम करणाºयाची छान कृपा होते ते. म्हणून म्हणतो, चला जरा मराठीतून व्यक्त होऊया, थोडे मराठी बनुयात!

काही नवल समोर आले तर व्यक्त होण्यासाठी ओह माय गॉड नको...आज आपण नवल व्यक्त करण्यासाठी आपल्या मराठी भाषेचे शब्द वापरून पाहू. हे देवा, असे शब्द नाहीत का मराठीत? आज व्यक्त होताना मुलींनीही पुन्हा मराठमोळ्या इश्श्य, अगोबाई, अय्याचा वापर करून पहा म्हणजे चेहºयावर कसे नकळत नैसर्गिक सौंदर्य खुलेल आणि समोरच्याला भुरळ पाडेल. कारण शब्दांची ताकद आणि भावनांचा भडिमार करायला आमची मराठी समृद्ध आहे हे कळुद्याना जगाला, म्हणून म्हणतो चला जरा बनुया मराठी.

आज तुम्हाला भांडायचे आहे का कोणाशी? खुश्शाल भांडा, पण त्यासाठी इंग्रजी भाषेतील शिव्यांचा वापर बिल्कूल करू नका. कारण मराठी इतक्या इरसाल आणि अचूक शिव्या तुम्हाला इंग्रजीत देता येणार नाहीत. मराठी शिव्यांची सर अन्य कोणत्याही भाषेतल्या शिव्यांमध्ये नाही. म्हणून आज व्यक्त होताना व्हा मराठीतच, कारण मराठीसारखी ताकदवान भाषा दुसरी नाही. मराठी भाषेसाठी आम्ही मराठी जगायला शिकले पाहिजे, तरच हा दिवस खºया अर्थाने साजरा होईल. मराठी भाषा दिवस हा जगभरातील मराठी भाषिकांकडून दरवर्षी २७ फेब्रुवारीला पाळला जातो. मराठीतील श्रेष्ठ कवी विष्णू वामन शिरवाडकर ऊर्फ कुसुमाग्रज यांच्या जन्मदिवसाच्या निमित्ताने हा दिवस ‘मराठी भाषा दिवस’ म्हणून पाळण्याची प्रथा सुरू झाली. जागतिक मराठी अकादमीने या कामी पुढाकार घेतला. आपल्या मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळावा, ही समस्त मराठीजनांची मागणी आहे. ‘इये मºहाटिचीया नगरी ब्रह्म विद्येचा सुकाळू करी’, अशा शब्दांतून श्री ज्ञानदेवांनी मराठीचा उल्लेख केला आहे. संत ज्ञानेश्वरांनी मराठीचे वर्णन करताना अनेक उपमा आणि अलंकार वापरून तिचे कौतुक केले आहे. त्यांनी या भाषेला ब्रह्मविद्या म्हंटले आहे, तर कधी शब्दब्रह्मही म्हंटले आहे. जिथे सर्व काही येते ते ब्रह्म. ज्यातून सर्व काही निर्माण होते ते ब्रह्म. अशा शब्दब्रह्मात संपन्न असलेली ही भाषा असल्यामुळे ज्ञानेश्वरांच्या या उपमांची यथार्थता आज आपल्याला मराठी भाषा गौरव दिनी प्रकर्षाने आणि मनोमन पटते. याच ज्ञानेश्वरांनी माझ्या मराठीचा बोल कौतुके म्हणताना तिची थोरवी, अमृतातेही पैजासी जिंकणारी असे म्हटले आहे. हा दिन नाशिकच्या कवी कुसुमाग्रजांचा वाढदिवस आहे, पण कुसुमाग्रजांचे वर्णन नाशिकचे म्हणून नाही, तर संपूर्ण महाराष्टÑाचे, भारताचे आणि जिथपर्यंत मराठी आहे तिथपर्यंत अथांग असे आहे. म्हणूनच आकाशात असलेल्या एका ताºयाचे नावही कुसुमाग्रज आहे. त्या ताºयाप्रमाणे या विशाल प्रतिभेच्या व्यक्तीचे कार्य देदीप्यमान आहे, अढळ आहे. यासाठीच त्यांचा हा जन्म दिन ‘मराठी भाषा दिन’ पाळला जातो. ‘लाभले आम्हास भाग्य बोलतो मराठी। जाहलो खरेच धन्य ऐकतो मराठी। धर्म, पंथ, जात एक जाणतो मराठी। एवढ्या जगात माय मानतो मराठी। ’ असे कविवर्य गझलकार सुरेश भटांनी म्हणून या मराठीची थोरवी वर्णन केली आहे. आपल्या या मराठीची थोरवी अनेकांनी गाताना मुक्तहस्ते शब्दांचे केलेले लालित्य मनाला मोहवून टाकणारे असेच आहे. मराठी असे आमुची मायबोली... म्हणजे मराठी भाषा ही आपल्यासाठी फक्त एक भाषा नसून ममतेचे, वात्सल्याचे बोल आहेत. जसे आईचे बोल लेकरांसाठी हळुवार, प्रेमळ असतात आणि प्रसंगी जी आई मुलांच्या भवितव्यासाठी कठोर शब्दही बोलू शकते, तशीच ही मायमराठी आपली मराठी आहे. हळुवार, गोड, लाघवी, प्रेमळ शब्दांनी सजणारी आणि प्रसंगी वज्राहूनी कठीण शब्दाने वार करणारी जिथे फक्त शब्दच सगळे काम करतात, कुठल्याही शस्त्राची गरज मराठी शब्दांना लागत नाही. अशी ही माझी मायबोली माझी मराठी, कारण या मराठी भाषेच्या शब्दांना सत्याची धार आहे. मराठी साहित्यातील ऋषितुल्य व्यक्तिमत्त्व, ज्ञानपिठ पुरस्कार विजेते साहित्यिक कुसुमाग्रज यांच्या जन्मदिनाचे औचित्य साधून मराठी राजभाषा दिवस साजरा केला जातो. या निमित्ताने आज आपण मराठी भाषा दिनाच्या विविध कार्यक्रमांत सहभागी झाले पाहिजे. मराठीचा पुरस्कार केला पाहिजे. मराठी भाषेतच बोलण्याचा प्रयत्न आपल्या अन्य भाषिक बांधवांना करायला भाग पाडले पाहिजे. त्यात कसलाही संकोच वाटायचे कारण नाही. ापणच आपल्या मुलाबाळांना हा मराठीचा समृद्ध वारसा दाखवायला हवा आणि यानिमित्ताने मराठी वापराचा व अभ्यासाचा वसा आपण घेऊन मराठीला समृद्ध केले पाहिजे.