पहलगाममधील दहशतवादी हल्ल्यात निष्पापांचे रक्त सांडले, तेव्हा उसासे आणि किंकाळ्यांचे आवाज ऐकू आले, ज्याने देश आणि जगाला हादरवून सोडलेच, तर दहशतवादाची मुळे अजूनही जिवंत आहेत आणि त्यांना राजकीय, वैचारिक आणि सीमापार पाठिंबा आहे हेदेखील सूचित केले. परंतु यावेळी अमेरिकेकडून एक मोठे परिवर्तनकारी आणि संबंधित पाऊल उचलण्यात आले आहे, ज्याने या हल्ल्याची जबाबदारी स्वीकारणारी पाकिस्तानची दहशतवादी संघटना लष्कर-ए-तैबाच्या आघाडीच्या युनिट द रेझिस्टंट फ्रंट (टीआरएफ)ला जागतिक दहशतवादी संघटना म्हणून घोषित केले आहे, अशा प्रकारे टीआरएफ आणि दहशतवादाच्या ओळखीविरुद्ध जागतिक एकतेचा एक नवीन अध्याय लिहिला आहे.
हे पाऊल केवळ औपचारिक घोषणा नाही तर जागतिक स्तरावर दहशतवादाविरुद्ध एक धोरणात्मक संदेश आहे की, आता प्रॉक्सी युद्ध आणि वाढत्या दहशतवादाविरुद्ध निर्णायक कारवाईचे युग आले आहे. अमेरिकेचे हे पाऊल भारतासाठी राजनैतिक विजय म्हणून पाहिले जात आहे. निश्चितच, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांचे आंतरराष्ट्रीय प्रयत्न हे दर्शवितात की, भारत दहशतवादाशी सामना करण्याच्या आघाडीवर यशस्वी होत आहे. अमेरिकेच्या या निर्णयामुळे केवळ टीआरएफचा दहशतवादी चेहरा उघड झाला नाही, तर पाकिस्तानच्या नापाक कारवायादेखील उघड झाल्या आहेत, ज्याला ते स्वत:ला दहशतवादाचा बळी म्हणवून लपवत होते. परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी हे भारत आणि अमेरिका यांच्यातील मजबूत दहशतवादविरोधी सहकार्याचा पुरावा म्हणून वर्णन केले आहे आणि दहशतवादाविरुद्धच्या लढाईत जागतिक सहकार्याची गरज यावर भर दिला आहे.
टीआरएफ ही एक स्थानिक काश्मिरी संघटना असल्याचे दिसते, परंतु प्रत्यक्षात ती लष्कर-ए-तैबा आणि त्याचा नेता हाफिज सईद यांच्या जुन्या कटाचा नवीन चेहरा आहे. पाकिस्तान समर्थित दहशतवादी संघटनांना नवीन नावाने आणि नवीन स्वरूपात सादर करणे हे पाकिस्तानचे एक कट आणि विचारपूर्वक आखलेले धोरण आहे, जेणेकरून ते जगाला त्यांची स्वच्छ प्रतिमा दाखवू शकेल. आणखी एक विडंबनात्मक परिस्थिती अशी आहे की, पाकिस्तानने त्यांना काश्मीरमधील स्थानिक संघटना म्हणून सादर केले. पाकिस्तानच्या भूमीवरून अनेक मोठ्या दहशतवादी संघटना चालवल्या जात आहेत हे सर्वज्ञात आहे. त्यापैकी लष्कर-ए-तैबा, जैश-ए-मोहम्मद आणि हिजबुल मुजाहिदीन या प्रमुख आहेत. हे प्रश्न आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठांवर अनेक वेळा उपस्थित केले गेले आणि पाकिस्तानला दहशतवादाचा प्रायोजक म्हणून स्वीकारले जाऊ लागले. परिणामी पाकिस्तानने आपली रणनीती बदलली आणि दहशतवादी संघटनांची नावे बदलण्यास सुरुवात केली. टीआरएफ हे त्याचे एक उदाहरण आहे. २०१९ मध्ये कलम ३७० रद्द केल्यानंतर तिची स्थापना झाली आणि ‘स्वदेशी बंड’च्या नावाखाली भारतात दहशतवादी घटना घडवणे हे तिचे उद्दिष्ट आहे. पहलगाम हल्ला ‘पर्यटन आणि विकासाद्वारे काश्मीरला मुख्य प्रवाहात आणण्याच्या’ भारताच्या प्रयत्नांना आव्हान देतो. जेव्हा जेव्हा काश्मीरमध्ये शांततेचा प्रयत्न करण्यात येतो, तेव्हा अशा दहशतवादी संघटना हिंसाचाराचे वादळ आणतात. टीआरएफने सोशल मीडिया, इंटरनेट आणि राजनैतिक शब्दजाल वापरून आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठांवर स्वत:ला ‘काश्मिरी प्रतिकार चळवळ’ म्हणून सादर करण्याचा प्रयत्न केला, तर त्याचे धागे रावळपिंडी आणि आयएसआयच्या दहशतवाद समर्थन यंत्रणेशी थेट जोडलेले आहेत. परंतु, अमेरिकेने तिला जागतिक दहशतवादी संघटना घोषित करणे हा याचाच पुरावा आहे की, दहशतवाद्यांचा शस्त्र म्हणून वापर करण्याचे हेतू टोपणनावाच्या नावाखाली लपवता येत नाहीत.
टीआरएफला जागतिक दहशतवादी संघटना म्हणून घोषित करणे हे भारतासाठी एक मोठे राजनैतिक यश आहे. यावरून असे दिसून येते की, भारताचे तीक्ष्ण आणि शक्तिशाली परराष्ट्र धोरण आता घटनांचा निषेध करण्यापुरते मर्यादित नाही, तर ते आंतरराष्ट्रीय दबाव निर्माण करण्याच्या धोरणावर आधारित आहे. जे संयुक्त राष्ट्रांमध्ये भारताच्या प्रस्तावांना देखील बळकटी देते. भारत वर्षानुवर्षे पाकिस्तान पुरस्कृत दहशतवादाविरुद्ध इशारा देऊन जगाला दहशतमुक्त करण्यासाठी वचनबद्ध आहे. पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर, भारताने राजनैतिक पातळीवर दहशतवादाविरुद्ध विविध देशांना एकत्र करण्याचे प्रयत्न तीव्र केले आहेत. अशा परिस्थितीत, दहशतवादाविरुद्ध दुहेरी निकष स्वीकारत नाही हे सिद्ध करण्यासाठी अमेरिकेवर दबाव देखील आहे. अमेरिकेचा दुटप्पीपणा चर्चेत असल्याने, एकीकडे अमेरिका दहशतवादाविरुद्ध भारतासोबत उभा राहण्याचा दावा करते, तर दुसरीकडे आंतरराष्ट्रीय चलन आणि जागतिक बँकेकडून पाकिस्तानला मोठ्या प्रमाणात कर्जाच्या स्वरूपात पैसे दिले जातात. एकीकडे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प या मुद्द्यावर भारतासोबत उभे राहण्याबद्दल बोलतात, तर दुसरीकडे ते दहशतवादाची रोपवाटिका चालवणाºया पाकिस्तानबद्दल त्यांची मवाळ भूमिका व्यक्त करत राहतात. दहशतवादाबाबत संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेचा अनिर्णित दृष्टिकोनदेखील आश्चर्यकारक आहे. प्रश्न असा आहे की, जेव्हा अमेरिका पाकिस्तान दहशतवाद्यांना पोसत आहे असे मानते, तर ते जागतिक संस्थांकडून त्याला मिळणारी आर्थिक मदत थांबवण्याचे समर्थन का करत नाही?
आॅपरेशन सिंदूरमध्ये पाकिस्तानला पराभूत केल्यानंतर, भारत दहशतवादाविरुद्ध जगात वातावरण निर्माण करण्यास तयार झाला. दहशतवादाविरुद्धच्या या लढाईला बळकटी देण्यासाठी भारताने अमेरिकेसह ३२ देशांमध्ये आपले शिष्टमंडळ पाठवले होते. या देशांना ठोस पुरावे देण्यास सांगितले होते. टीआरएफ ही पाकिस्तान पुरस्कृत लष्कर-ए-तैबाची एक आघाडीची संघटना आहे असेही सांगण्यात आले. कदाचित भारताचे हे प्रयत्न अमेरिकेने या संघटनेविरुद्ध कठोर निर्णय घेण्याचा आधार बनले असतील. २००१ मध्ये भारतीय संसदेवर झालेल्या हल्ल्यानंतर अमेरिकेने यापूर्वी लष्कर-ए-तैबा आणि जैश-ए-मोहम्मद यांना दहशतवादी संघटना म्हणून घोषित केले होते. या दोन्ही संघटनांप्रमाणेच पाकिस्तानही टीआरएफचा भारताविरुद्ध शस्त्र म्हणून वापर करत आहे. निश्चितच, अमेरिकेची ही नवीनतम कृती स्वागतार्ह आहे, परंतु भारताने आता फक्त वाट पाहू नये, तर दहशतवादाविरुद्ध निर्णायकपणे सज्ज होऊन प्रक्रिया दाखवावी. सीमेपलीकडून सर्जिकल/ड्रोन हल्ल्यांचे धोरण आणखी मजबूत करावे.
जागतिक व्यासपीठांवर एफएटीएफ, संयुक्त राष्ट्र आणि जी-२० सारख्या संघटनांमध्ये पाकिस्तानची दहशतवाद समर्थक भूमिका वारंवार उघडकीस आणली पाहिजे. आज जगातील सर्व लोकशाही आणि शांतताप्रेमी राष्ट्रांनी एकाच व्यासपीठावर एकत्र येऊन दहशतवादाविरुद्ध शून्य सहनशीलता धोरण स्वीकारण्याची गरज आहे. कोणत्याही राष्ट्राला, मग ते प्रत्यक्ष असो वा अप्रत्यक्ष, दहशतवाद्यांसाठी सुरक्षित आश्रयस्थान बनू देऊ नये. टीआरएफला दहशतवादी गट घोषित करणे हे पहिले पाऊल आहे, आता अंतिम ध्येय त्याची मुळे नष्ट करणे असले पाहिजे. जोपर्यंत सर्व देश पाकिस्तानी सरकार, सैन्य आणि दहशतवादामधील संबंधांवर सहमत होत नाहीत, तोपर्यंत दहशतवादाविरुद्धची लढाई निर्णायक वळणावर पोहोचणार नाही. प्रश्न असा आहे की, जेव्हा पाकिस्तान दहशतवादी संघटनांना उघडपणे पाठिंबा देत राहतो, तेव्हा त्याला फायनान्शियल अ‍ॅक्शन टास्क फोर्स (एफएटीएफ)च्या ग्रे लिस्टमध्ये टाकण्यास का टाळले जात आहे? तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, अमेरिकेच्या ताज्या पावलानंतर, एफएटीएफ आणि इतर आंतरराष्ट्रीय संस्था टीआरएफच्या निधीची चौकशी करतील.
प्रफुल्ल फडके/अन्वय
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा