राजकारणात काय होईल, काही सांगता येत नाही. म्हणूनच राजकारण हा अनिश्चिततेचा खेळ म्हणता येईल. पण, जेव्हा राजकारणी आणि राजकीय पक्ष या कल्पनेकडे दुर्लक्ष करताना दिसतात, तेव्हा ती परिस्थिती अत्यंत आत्मविश्वासाच्या भावनेतून व्यक्त होते. अतिआत्मविश्वास हा नेहमीच विनाशकारी मानला जातो. असा दु:खद अनुभव दिल्ली विधानसभा निवडणुकीत स्पष्टपणे दिसून आला. या निवडणुकीत आम आदमी पक्षाच्या नेत्यांचे वर्तन नक्कीच अतिआत्मविश्वास दाखवणारे होते. मात्र, कोणत्याही निवडणुकीला दोन बाजू असतात. कोणत्याही मतदारसंघात एकच माणूस जिंकतो, बाकी सगळे पराभूत होतात. पराभवामुळे चुका सुधारण्याची संधी नक्कीच मिळते. आम आदमी पक्ष आपल्या चुका सुधारण्यासाठी हा पराभव स्वीकारेल, तसे व्हायला हवे, पण तसे करण्याच्या मानसिकतेत आम आदमी पक्षाचे नेते दिसत नाहीत. याचे कारण त्यांना राजकीय पक्षाचे सरकार चालवण्याचा अनुभव नाही.
आम आदमी पक्षाच्या नेत्यांचा अजूनही असा विश्वास आहे की, त्यांचा पक्ष केवळ दोन टक्क्यांच्या फरकाने पराभूत झाला आहे, परंतु त्यांना हे माहीत असले पाहिजे की, एक टक्क्याचा फरकदेखील राजकारणाची परिस्थिती बदलू शकतो. त्यामुळे पराजय म्हणजे पराभव असेच म्हणता येईल, त्याच्या तर्काचा आधार घेऊन मनाला दिलासा देता येईल, तो विजय मानता येणार नाही.
मात्र, विरोधकांना याची इतकी सवय झाली आहे की, ते सहजासहजी पराभव स्वीकारू शकत नाहीत. गेल्या लोकसभा निवडणुकीच्या निकालानंतरही विरोधकांकडून सरकार स्थापनेसाठी पुरेसा विजय मिळवला आहे, असेच चित्र दाखवण्याचा प्रयत्न केला गेला, मात्र चित्राचा खरा चेहरा काही वेगळाच होता. सध्याच्या राजकीय चढ-उतारांचा अभ्यास केला, तर काँग्रेस आणि इतर विरोधी राजकीय पक्षांनी सत्तेत येण्यासाठी एकत्र येण्याचा प्रयत्न केला, पण या प्रयत्नांना यश मिळू शकले नाही. लोकसभा निवडणुकीच्या वेळी सर्व भाजपविरोधी पक्षांनी अनेक राज्यांमध्ये इंडिया आघाडी करून एकीचे प्रदर्शन केले. पण अनेक राज्यांतील विधानसभा निवडणुकीच्या वेळी इंडिया आघाडीचे पक्ष एकत्र येण्याऐवजी विखुरलेले दिसले. आता भविष्यात ऐक्यासाठी प्रयत्न केले जातील, पण ते एकत्र येण्याची शक्यता फारच कमी दिसते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर विरोधी एकजुटीला अनेक वेळा धक्का बसला आहे. दिल्ली विधानसभा निवडणुकीत आम आदमी पक्षाचा पराभव हा विरोधकांच्या एकजुटीला आणखी एक मोठा धक्का मानला जात आहे. आम आदमी पक्षाला सत्तेतून बेदखल करण्याचा काँग्रेसचा सुनियोजित डाव निवडणुकीच्या निकालानंतर पूर्णपणे उघड झाला. अशा परिस्थितीत काँग्रेस आणि आम आदमी पार्टी एकाच व्यासपीठावर येण्याची शक्यता फारच कमी आहे. मात्र, काँग्रेसने अवलंबलेली ही रणनीती नवीन नाही. असा फटका अनेक पक्षांना बसला आहे, आम आदमी पक्षानेच हरियाणात अशीच राजकीय खेळी करून काँग्रेसला सत्तेत येण्यापासून रोखले होते.
म्हणूनच विरोधी ऐक्याचा प्रश्न आहे, तर त्याची पायाभरणी करण्याचे काम इंडिया आघाडी किंवा भाजपविरोधी राजकीय पक्षांनीच केले आहे. हीच एकजूट असलेल्या राजकीय पक्षांना अनेक राज्यांत तेच धोरण अवलंबणे आणि एकमेकांना विरोध करणे याला अधिक वाव असल्याचे दिसते. कारण युतीचा भाग असल्याचा दावा करणाºया राजकीय पक्षांमध्ये कोणत्याही पक्षाच्या मागे राहण्याची मानसिकता दिसत नाही. काँग्रेसलाही या मानसिकतेचा त्रास होताना दिसत आहे. राज्यांपर्यंत प्रभाव असलेले प्रादेशिक राजकीय पक्ष काँग्रेसला अत्यंत कमकुवत मानत आहेत. पश्चिम बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी अनेकदा काँग्रेसला अपमानास्पद वागवले आहे. अशा स्थितीत काँग्रेस आणि ममता बॅनर्जी यांचा पक्ष एकत्र येऊन पश्चिम बंगाल विधानसभेची निवडणूक लढवणार ही दूरची गोष्ट वाटते. दिल्लीत आम आदमी पक्षानेही काँग्रेसला मैदान दाखविण्याच्या प्रयत्नात आत्महत्येचा मार्ग पत्करला. आम आदमी पक्षाचे नेते अरविंद केजरीवाल हे स्वत:ला काँग्रेसपेक्षा मोठे समजू लागले होते, हे खरे आहे, त्यामुळेच ते काँग्रेसपासून दुरावले आणि निवडणुकीच्या रिंगणात उडी घेतली आणि पहिल्यांदाच सत्तेपासून दूर गेले. सध्याच्या राजकीय परिस्थितीत काय होईल, याबाबत काहीही सांगता येत नाही. त्यामुळे राजकारण्यांनी मोठे शब्द काढणे नेहमीच टाळावे. पण इथे अरविंद केजरीवाल चुकले. त्यांनी ज्या प्रकारची भाषा वापरली आहे ते त्यांच्या उद्दामपणाचे प्रतिबिंब म्हणता येईल. आता स्वत: केजरीवाल यांनी समजून घेतले पाहिजे की, त्यांची वागणूक त्यांना आवडेल अशी असावी.
प्रादेशिक राजकीय पक्षांच्या उदयामुळे काँग्रेसमध्ये फूट पडली आहे, असे म्हटले जाते. काँग्रेसच्या कटू वागणुकीमुळे हे प्रादेशिक पक्ष निर्माण झाले हेही खरे. त्यामुळे हे प्रादेशिक राजकीय पक्ष काँग्रेससोबत आघाडी करून सहजासहजी निवडणूक लढवतील, हे योग्य वाटत नाही. ज्या प्रादेशिक पक्षांशी काँग्रेसने करार केला, त्यांनी त्या राज्यांत काँग्रेसला तर बुडवलेच, पण सोबत आलेल्या पक्षांनाही बुडवले, असेही अनेक राज्यांत दिसून आले. आज काँग्रेसची मजबुरी अशी आहे की, त्यांना मोळी बांधायची गरज आहे. गेल्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसच्या स्थितीत थोडीफार सुधारणा झाली ती प्रादेशिक पक्षांच्या सहकार्यामुळे. समाजवादी पक्षाने उत्तर प्रदेशला पाठिंबा दिला नसता तर काँग्रेसची आजची स्थिती झाली नसती.
दिल्ली विधानसभा निवडणुकीच्या निकालाने आम आदमी पक्षाचा विजयी रथ रोखला आहे. यामुळे विरोधी पक्षांच्या ऐक्याचे स्वप्नही भंगणार आहे. आता विरोधकांची एकजूट कायम राहणार का, हा सर्वात मोठा प्रश्न आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा