अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी जागतिक व्यापार संघटना आणि त्यांच्या मित्र देशांच्या नेत्यांच्या आणि अर्थतज्ज्ञांच्या युक्तिवादांना दुर्लक्ष करून प्रथम भारतावर २५ टक्के टॅरिफ लादला आणि नंतर रशियाकडून तेल खरेदीला महत्त्व देऊन त्यात २५ टक्के टॅरिफ वाढीची घोषणा केली. आता त्यांनी भारतासोबतच्या व्यापार चर्चेतून माघार घेण्याबद्दलही बोलले आहे. या संवादासाठी या महिन्याच्या अखेरीस एक अमेरिकन टीम दिल्लीला येणार होती.
ट्रम्प यांच्या चिडचिड्या वृत्तीचे मुख्य कारण म्हणजे भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात तथाकथित युद्धबंदी आणण्याच्या त्यांच्या दाव्याला भारत सहमत नाही. त्यांनी अनेकदा हा दावा केला आहे की, आॅपरेशन सिंदूर थांबवण्यात आले, कारण त्यांनी हस्तक्षेप केला आणि दोन्ही देशांना मोठ्या युद्धापासून वाचवले. भारत त्यांचा दावा खरा मानत नाही. कारण काही कारणच नाही. पंतप्रधान मोदींनी संसदेत स्पष्ट केले की, कोणत्याही जागतिक नेत्याने आॅपरेशन सिंदूर थांबवण्याबद्दल काहीही म्हटले नाही. यानंतर ट्रम्प अधिक संतापले आणि आता ते भारताविरुद्ध केवळ शुल्क वाढवत नाहीत तर वर्षानुवर्षे केलेल्या मेहनतीने बांधलेले दोन्ही देशांमधील संबंध नष्ट करण्याचे कामही करत आहेत. ट्रम्प दुसºयांदा राष्ट्राध्यक्ष झाल्यानंतर पंतप्रधान मोदी वॉशिंग्टनला गेले, तेव्हा दोन्ही नेत्यांनी ठरवले होते की, लवकरच अंतरिम व्यापार करार होईल, परंतु आता भारतावर चिडलेले ट्रम्प पाकिस्तानचे कौतुक करत आहेत.
भारताला चिडवण्याच्या एकमेव उद्देशाने त्यांनी पाकिस्तानी लष्करप्रमुख असीम मुनीर यांना अमेरिकेत आमंत्रित केले आणि रात्रीचे जेवण आयोजित केले आणि त्यांचे कौतुकही केले. त्या बदल्यात मुनीर यांनी ट्रम्प यांना नोबेल शांतता पुरस्कार देण्याची गरज व्यक्त केली. त्यांना नोबेल पारितोषिक मिळेल की नाही हे माहीत नाही, परंतु हे स्पष्ट आहे की, ते हा पुरस्कार मिळविण्यासाठी खूप उत्सुक आहेत. याचा एक पुरावा म्हणजे ते वेगवेगळ्या देशांमधील लहान-मोठे संघर्ष थांबवण्यासाठी मध्यस्थी करत राहतात. ते स्वत:ला शांततेचे मसीहा असल्याचे सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करत आहेत, परंतु सर्वांना माहिती आहे की, ते रशिया-युक्रेन युद्ध थांबवण्यात अपयशी ठरले आहेत.
ट्रम्प हे रशियाकडून तेल खरेदी करून युक्रेन युद्धात भारत रशियाचे अध्यक्ष पुतीन यांना मदत करत आहे याबद्दलची निराशा व्यक्त करण्यासाठी बोलत आहेत. ट्रम्प भारताला टॅरिफ किंग म्हणत त्यांच्या अटींनुसार व्यापार करार करू इच्छितात आणि दबाव निर्माण करण्यासाठी रशियाकडून तेल खरेदी करण्यावर प्रकाश टाकण्यात व्यस्त आहेत. त्यांना हे माहीत असले पाहिजे की, रशिया भारताला तेल न विकता युक्रेनविरुद्ध युद्ध सुरू ठेवू शकतो, कारण ते चीनसह इतर देशांना तेल विकत आहेत आणि ट्रम्प चीनवर कोणताही प्रभाव पाडू शकत नाहीत हे कोणापासून लपलेले नाही.
सत्य हे आहे की, भारतावर रशियाकडून तेल खरेदी करण्याचा आरोप करणारे ट्रम्प हे पाहू इच्छित नाहीत की, अमेरिका स्वत: त्यांच्याकडून युरेनियम आणि खते खरेदी करत आहे. याशिवाय, वस्तुस्थिती अशी आहे की, युरोपीय देश रशियाकडून गॅस खरेदी करत आहेत. जगातील अनेक प्रसिद्ध लोक तसेच त्यांच्याच देशातील लोक ट्रम्प यांचा दुटप्पीपणा उघड करत आहेत यात आश्चर्य नाही. ट्रम्प यांच्या दुटप्पी धोरणांमुळे आणि मनमानी निर्णयांमुळे संपूर्ण जग त्रस्त आहे. आता जगातील प्रमुख देश या निष्कर्षावर येत आहेत की, त्यांना ट्रम्प यांच्या उर्वरित कार्यकाळात कसे तरी सहन करावे लागेल.
सध्या ट्रम्प यांनी औषध आणि आयटी कंपन्यांना टॅरिफ वॉरमधून सूट दिली आहे, परंतु भारताने असे गृहीत धरू नये की त्यांची या कंपन्यांवर वाकडी नजर राहणार नाही. मनमानी दाखवणारे ट्रम्प काहीही करू शकतात. आता हे देखील स्पष्ट होत आहे की, त्यांना भारताची आर्थिक आणि लष्करी शक्ती वाढत असल्याचे पाहायचे नाही आणि म्हणूनच ते पाकिस्तानला खूश करत आहेत, ज्याने अमेरिकेचा अनेक वेळा विश्वासघात केला आहे. ट्रम्प यांच्या विचित्र वृत्तीमुळे, भारताने त्यांच्या राजनैतिक कौशल्याद्वारे त्यांच्यावर मात करण्यासाठी अधिक प्रभावी रणनीती आखणे आवश्यक आहे.
दुसºयांदा राष्ट्राध्यक्ष झालेल्या ट्रम्प यांच्या बदललेल्या वृत्ती लक्षात घेऊन भारताने राजनैतिक हुशारी दाखवली असती आणि त्यांचा अहंकार शांत करण्याचा विचार केला असता तर बरे झाले असते. मग कदाचित ट्रम्प इतके गर्जना करत नसतील आणि अमेरिकेसोबत अंतरिम व्यापार करार झाला असता. ट्रम्प यांच्या बाबतीत आवश्यक राजनैतिक हुशारी दाखवता आली नाही का याचा विचार करायला हवा? आता फक्त राजनैतिक कौशल्यांवर लक्ष केंद्रित करायला हवे. यासोबतच, भारताला आपल्या उद्योगांची उत्पादकता आणि गुणवत्ता वाढवण्यावरही भर द्यावा लागेल.
ट्रम्प यांच्या भारतविरोधी वृत्तीने आपल्यासमोर एक संधी निर्माण केली आहे. भविष्यात, आणखी काही देश ट्रम्प यांच्या टॅरिफ वॉरच्या जाळ्यात येऊ शकतात. काहीही असो, भारताने त्यांच्यापुढे झुकणार नाही हे स्पष्ट करत राहणे योग्य आहे. ट्रम्प यांना वाटते की भारताने अमेरिकेच्या कृषी आणि दुग्धजन्य पदार्थांसाठी आपली बाजारपेठ उघडावी. मोदी सरकार यासाठी अजिबात तयार नाही. अलीकडेच पंतप्रधान मोदींनी असेही म्हटले आहे की, भारत आपल्या शेतकरी, मच्छीमार आणि दुग्ध उत्पादकांच्या हिताशी कधीही तडजोड करणार नाही. त्यांनी असेही म्हटले आहे की, जर या वर्गांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी त्यांना वैयक्तिक किंमत मोजावी लागली, तर ते त्यासाठी तयार आहेत. वैयक्तिक नुकसान म्हणजे काय हे स्पष्ट नाही, परंतु अमेरिका इतर देशांच्या निवडणुकांमध्ये हस्तक्षेप करत आहे हे दुर्लक्षित करता कामा नये. अमेरिकेपासून सावध राहण्यासोबतच भारताने आपल्या शेतकºयांच्या हिताबद्दलही सावध असले पाहिजे. आपल्याला शेतकºयांच्या हक्कांचे रक्षण करावे लागेल आणि भारतीय शेती कशी स्वावलंबी बनवता येईल यावरही लक्ष केंद्रित करावे लागेल. या बाबतीत सर्वात मोठी विडंबना म्हणजे काही शेतकरी नेत्यांची शेतकरीविरोधी वृत्ती. ते कृषी क्षेत्राच्या आधुनिकीकरणात जाणूनबुजून अडथळे निर्माण करत आहेत.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा