अलीकडेच, अमेरिकेने आपल्या अत्याधुनिक बंकर बस्टर बॉम्बचा वापर करून इराणच्या भूमिगत अणु केंद्रांना लक्ष्य केले. त्याने जगाला दाखवून दिले की, अत्यंत संरक्षित आणि खोलवर असलेले तळही सुरक्षित नाहीत. या पार्श्वभूमीवर, भारताच्या संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटनेने हायपरसोनिक क्षेपणास्त्रावर काम केल्याची बातमी धोरणात्मक वर्तुळात चर्चेचा विषय राहिली आहे. हे क्षेपणास्त्र बंकर बस्टर वॉरहेड वाहून नेण्यास आणि खोलवर भूमिगत तळांना नष्ट करण्यास सक्षम असेल. ही बातमी समोर आल्यानंतर पाकिस्तानची चिंता वाढली आहे, कारण त्याचे अनेक अणु प्रतिष्ठापने भूमिगत बंकरमध्ये आहेत. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, हे क्षेपणास्त्र पाकिस्तानच्या अणुतळांना सहज लक्ष्य करू शकते. जर पाहिले तर भारताचे हे यश दक्षिण आशियातील धोरणात्मक संतुलनावर खोलवर परिणाम करू शकते.
डीआरडीओचे हे नवीन क्षेपणास्त्र भारताच्या अग्नि-५ बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्राचे सुधारित रूप असू शकते. त्याच्या वेगाबद्दल बोलायचे झाले तर ते हायपरसॉनिक आहे. म्हणजेच ते ध्वनीच्या पाचपट वेगाने धावेल. हे एक पारंपरिक बंकर बस्टर आहे आणि सुमारे ७,५०० किलोग्रॅमचे वॉरहेड वाहून नेण्यास सक्षम आहे. त्याची प्रवेश क्षमता २०० फूट जमिनीखाली घुसून स्फोट होण्याची असल्याचे म्हटले जाते. त्याची श्रेणी सुमारे २५०० किलोमीटर असेल.
भारताकडे अमेरिका किंवा रशियासारखे महागडे स्टेल्थ बॉम्बर्स नाहीत. त्यामुळे, सध्या अस्तित्वात असलेल्या लढाऊ विमानांमधून बंकर बस्टर बॉम्ब टाकणे धोकादायक ठरेल, कारण ते शत्रूच्या रडारद्वारे शोधले जातील. परंतु क्षेपणास्त्र-आधारित प्लॅटफॉर्ममुळे भारताला सुरक्षित अंतरावरून गुप्त आणि अचूक हल्ले करण्याची क्षमता मिळेल. भारताची क्षेपणास्त्र क्षमता त्याच्या धोरणात्मक फायद्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ करेल. यामुळे पाकिस्तानची आण्विक ब्लॅकमेल रणनीतीही नष्ट होईल. या क्षेपणास्त्राच्या माध्यमातून भारत सुरक्षित अंतरावरून शत्रूच्या अण्वस्त्र प्रतिष्ठानांना लक्ष्य करू शकेल. या क्षेपणास्त्राच्या विकासामुळे चीनवरही सामरिक दबाव निर्माण होईल.
या क्षेपणास्त्राबद्दल पाकिस्तानच्या चिंतेबद्दल लक्षात घेतले पाहिजे की, पाकिस्तानच्या धोरणात्मक बाबींवरील तज्ज्ञ राबिया अख्तर यांनी ‘डॉन’ वृत्तपत्रात लिहिले आहे की, भारताचे पाऊल, ‘पारंपरिक आणि आण्विक रणनीतीमधील रेषा अस्पष्ट करू शकते.’ पाकिस्तानचे म्हणणे आहे की, जर भारताने त्यांच्या अण्वस्त्र प्रतिष्ठानांवर अशा क्षेपणास्त्रांचा वापर केला तर ते कोणत्याही दृष्टिकोनातून अण्वस्त्रधारी देशाला फरक पडणार नाही, जरी वॉरहेड पारंपरिक असले तरीही. राबिया अख्तर यांनी इशारा दिला आहे की, वॉरहेड पारंपरिक आहे की अण्वस्त्रधारी आहे हे कोणत्याही अण्वस्त्रधारी देशाला फरक पडणार नाही. जर त्यांच्या अणुप्रकल्पांवर हायस्पीड बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्र डागले गेले तर ते अणुहल्ल्याची सुरुवात मानले जाईल. अशा परिस्थितीत पाकिस्तान ताबडतोब त्यांच्या सामरिक किंवा सामरिक अण्वस्त्रांचा वापर करू शकेल अशी भीतीही त्यांनी व्यक्त केली.
भारताने नेहमीच घोषित धोरण स्वीकारले आहे की, ते प्रथम अण्वस्त्रे वापरणार नाहीत. परंतु बंकर बस्टर क्षेपणास्त्रे या धोरणात येत नाहीत. कारण एकीकडे, ही पारंपरिक शस्त्रे आहेत आणि तांत्रिकदृष्ट्या ती ठऋव ????? म्हणजेच अणुप्रथम वापर धोरणाचे उल्लंघन करत नाहीत. दुसरीकडे, ही थेट शत्रूच्या अणुप्रकल्पांना लक्ष्य करू शकतात, ज्यामुळे प्रत्युत्तरात अणुयुद्धाची शक्यता वाढू शकते.
भारताने अलीकडेच सुरू केलेल्या आॅपरेशन सिंदूरअंतर्गत त्यांच्या राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणांतर्गत निर्णय घेतला आहे की, भविष्यात कोणताही दहशतवादी हल्ला युद्धाचा प्रकार मानला जाईल. भारताचे हे धोरण दहशतवादी आणि त्यांना पाठिंबा देणाºया देशांमध्ये कोणताही फरक करत नाही. त्यामुळे पाकिस्तानची भीती स्वाभाविक आहे. भारत आणि पाकिस्तान दरवर्षी १ जानेवारी रोजी त्यांच्या संबंधित अणुस्थापनांच्या यादीची देवाणघेवाण करतात. हा करार ३१ डिसेंबर १९८८ रोजी करण्यात आला होता, जो कोणत्याही देशाने एकमेकांच्या अणुस्थापनांना नुकसान पोहोचवू नये याची खात्री देतो. तथापि, अलीकडेच अशा बातम्या समोर आल्या होत्या की, मे महिन्यात भारत आणि पाकिस्तानमधील लष्करी संघर्षादरम्यान भारताने पाकिस्तानच्या किराणा हिल्सवर हल्ला केला होता. बाहेर आलेल्या उपग्रह छायाचित्रांवरून हा दावा करण्यात आला आहे. हा खुलासा स्वत:च महत्त्वाचा आहे कारण किराणा हिल्स हे पाकिस्तानच्या अणुबॉम्बचे अड्डे असल्याचे मानले जाते. तथापि, असेही मानले जाते की, भारताने पाकिस्तानच्या अणुस्थापनांवर हल्ला केला तो त्यांची अणुशस्त्रे नष्ट करण्याच्या उद्देशाने नाही तर त्यांना इशारा देण्यासाठी आणि याद्वारे शत्रूला स्पष्ट संदेश दिला की त्यांची अणुस्थापना सुरक्षित नाहीत.
तथापि, भारताची ही क्षेपणास्त्र क्षमता केवळ त्यांची सामरिक स्ट्राइक क्षमता वाढवेलच असे नाही, तर पाकिस्तानच्या अणुब्लॅकमेल धोरणालाही आव्हान देईल. परंतु त्यामुळे दक्षिण आशियात अस्थिरता आणि अणु संघर्षाचा धोकाही वाढू शकतो, हे लक्षात घेतले पाहिजे. पण भारत आता कोणाला घाबरणार नाही हे दाखवत बलशाली राष्ट्र म्हणून स्वत:ला सिद्ध करत आहे हे नक्की.
प्रफुल्ल फडके/ अन्वय
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा