पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यामुळे संपूर्ण देश सध्या संतप्त आहे. पाकिस्तानी लष्करप्रमुख जनरल असीम मुनीर यांच्या अलीकडेच झालेल्या विषारी भाषणाच्या काही दिवसांनंतर हा दहशतवादी हल्ला झाला असल्याने, या हल्ल्याचे धागेही त्या भाषणाशी जोडले जात आहेत. पण पाकिस्तानच्या राजकारणात नेहमीच सत्ताधारी आणि विरोधक नाही तर लष्कराचे वर्चस्व कायम राहिले आहे. एकाच वेळी भारतद्वेष करून पाकिस्तानी लष्कर हे पाकिस्तानची सत्ता मिळवण्याचा प्रयत्न करत असते.
१६ एप्रिल रोजी इस्लामाबादमध्ये परप्रांतीय पाकिस्तानींना दिलेले त्यांचे भाषण खूप गाजले होते. आज या भाषणाचे मुद्दे आणि त्याचे महत्त्वाचे संदर्भ समजून घेणे अधिक महत्त्वाचे झाले आहे. मुनीर यांच्या भाषणाचे प्रामुख्याने तीन पैलू आहेत. पहिले, पाकिस्तान अतिशय कठीण काळातून जात असताना हे भाषण देण्यात आले. या अडचणींमध्ये राजकीय ध्रुवीकरण, फुटीरतावाद, पाणीवाटपावरून प्रांतांमध्ये संघर्ष आणि ढासळणारी अर्थव्यवस्था यासारख्या बाबींचा समावेश आहे. पाकिस्तानची अर्थव्यवस्था अडचणींमध्ये इतकी अडकली आहे की, ती कशीतरी आयएमएफसारख्या संस्थांच्या दयेवर टिकून आहे.
दुसरे म्हणजे, त्यांनी त्यांच्या भाषणाद्वारे परदेशात राहणाºया पाकिस्तानी लोकांचा पाठिंबा मिळवण्याचा प्रयत्न केला, ज्यांना इम्रान खानचे समर्थक मानले जाते. तिसरा पैलू कदाचित सर्वात महत्त्वाचा आहे, की त्यांनी लष्करप्रमुख म्हणून त्यांची सेवा वाढवण्यासाठी एक जुगार खेळला, कारण त्यांचा कार्यकाळ नोव्हेंबरमध्ये संपत आहे. ते सिद्ध करू इच्छित होते की सैन्यच धैर्याने आणि एकतेने समस्यांना तोंड देत आहे, परंतु त्यांना त्यांच्या प्रयत्नांमध्ये यश आलेले दिसत नाही.
मुनीर यांच्या भाषणाचा सारांश समजून घेतल्यास, त्यांनी हिंदू आणि मुस्लिमांना दोन वेगवेगळ्या ओळखी म्हणून वर्णन करून पाकिस्तानच्या निर्मितीची आवश्यकता पुन्हा अधोरेखित केली. बलुचिस्तानमधील फुटीरतावादाबद्दल, त्यांनी दावा केला की, ही मोठी समस्या नाही आणि काश्मीरला ‘पाकिस्तानची मान’ असे संबोधून त्याबद्दल संवेदनशीलता व्यक्त केली. जर आपण यातील सर्वात वादग्रस्त भाग पाहिला तर, त्यांनी मुस्लिमांना हिंदूंपेक्षा पूर्णपणे वेगळे असे म्हणत भारतविरोधी भाषणाला एक नवीन सूर दिला.
ते म्हणाले, ‘‘आपल्या पूर्वजांना असे वाटायचे की आपण जीवनाच्या प्रत्येक बाबतीत हिंदूंपेक्षा पूर्णपणे वेगळे आहोत. आपला धर्म, आपल्या श्रद्धा, आपल्या परंपरा आणि आकांक्षा पूर्णपणे वेगळ्या आहेत. म्हणूनच द्विराष्ट्र सिद्धांताचा पाया रचला गेला. आपण दोन वेगवेगळे देश आहोत, जे कोणत्याही प्रकारे एक नाहीत.’’ त्यांनी पुनरुच्चार केला की, ज्या द्विराष्ट्र सिद्धांतावर पाकिस्तानची स्थापना झाली ती भावना भावी पिढ्यांमध्येही रुजवली पाहिजे. मुनीरचा हा दावा आणि द्विराष्ट्र सिद्धांताचे तत्त्व बांगलादेशच्या निर्मितीसह बंगालच्या उपसागरात गाडले गेले आणि ते बलुचिस्तान किंवा खैबर पख्तूनख्वामध्ये दररोज शेवटचे श्वास मोजत आहे. त्याचप्रमाणे, पाकिस्तानसाठी त्यांच्या पूर्वजांच्या संघर्षाची त्यांची कहाणीही बोगस आहे, कारण प्रत्यक्षात हा देश त्यांना ब्रिटिशांकडून एक देणगी म्हणून देण्यात आला होता.
त्यांनी पाकिस्तानला त्रास देणाºया बलुचिस्तान चळवळीला कमी लेखत म्हटले की, तुम्हाला वाटते का की हे १५०० बंडखोर बलुचिस्तान आपल्यापासून हिरावून घेतील? दहशतवाद्यांच्या दहा पिढ्याही बलुचिस्तानला पाकिस्तानपासून वेगळे करू शकत नाहीत. त्यांचा दावा अनेक तथ्यांमुळे खोटा ठरतो. जागतिक दहशतवाद निर्देशांकात पाकिस्तान दुसºया क्रमांकावर आहे. पाकिस्तानी नेत्यांनी राष्ट्रीय सभेत नमूद केले आहे की बलुचिस्तान आणि खैबर पख्तुनख्वाचे काही भाग सरकारच्या नियंत्रणाबाहेर गेले आहेत. गेल्या महिन्यातच, बंडखोरांनी लष्करी जवानांना घेऊन जाणाºया ट्रेनचे अपहरण केल्यामुळे बलुचिस्तानमधील परिस्थिती कशी बनली आहे याची संपूर्ण कहाणी सांगते.
भिंतीवरील लिखाण वाचण्याऐवजी, मुनीर बंडखोरांना धडा शिकवण्याबद्दल आणि त्यांच्यावर मात करण्याबद्दल बोलतात, हे विसरून की अयुब खान आणि परवेझ मुशर्रफसारखे लष्करप्रमुखही अशा धमक्या असूनही फार काही करू शकले नाहीत. लक्षात ठेवा की, अयुब आणि मुशर्रफ दोघेही मुनीरपेक्षा खूप शक्तिशाली जनरल होते, कारण ते थेट संपूर्ण सत्ता बळकावून हुकूमशहा बनले होते. हे देखील विसरू नये की, बलुचिस्तानला चिथावणी देण्याचे परिणाम खूप वाईट झाले आहेत. याह्या खानने अयुब खानला अतिशय असभ्य पद्धतीने बाहेर काढले, तर मुशर्रफ यांना शेवटी मोठ्या दुर्दैवाचा सामना करावा लागला. काश्मीरला पाकिस्तानची ‘गळाची नस’ असे वर्णन करताना, मुनीर यांनी त्यांच्या ‘स्वातंत्र्या’प्रति असलेल्या त्यांच्या वचनबद्धतेचा पुनरुच्चारही केला. जर आपण या पैलूची वास्तविकता तपासली तर, काश्मीर हा पाकिस्तानची गळाची नसून लष्कराचा आहे, कारण स्वातंत्र्याच्या नावाखाली लष्कर बजेटचा मोठा भाग हडप करते आणि पाकिस्तानमध्ये आपले वर्चस्व राखते. म्हणूनच, पाकिस्तानी सैन्य कधीही भारताशी चांगल्या संबंधांच्या बाजूने राहिलेले नाही. द्विराष्ट्र सिद्धांताचे समर्थन आणि हिंदू-मुस्लीम विभाजनाचा नारा यासंदर्भात पाहिला पाहिजे. आपल्या भाषणात इस्लामिक धार्मिक पुस्तकांमधील संदर्भ देऊन, मुनीरने स्वत:ला एक मजबूत नेता म्हणून सादर करण्याचा प्रयत्न केला आणि खरी सत्ता त्यांच्याकडे असल्याचे दाखवून दिले. पंतप्रधानांऐवजी त्यांनी या प्रवासी मेळाव्याला संबोधित केले यावरूनही हे स्पष्ट झाले.
भारतातील जे लोक पाकिस्तानशी संवाद सुरू करण्यास समर्थन देतात किंवा शांततेसाठी आशेचे गाणे गातात त्यांच्यासाठी मुनीर यांचे हे भाषण डोळे उघडणारे ठरेल. काही महिन्यांत, मुनीर यांच्या लष्करप्रमुखपदाच्या सेवेच्या विस्ताराचा निर्णयही घेतला जाईल. १६ एप्रिलच्या भाषणाद्वारे त्यांनी एक प्रकारे त्यासाठी औपचारिक मोहीमही सुरू केली आहे. येत्या काळात या मोहिमेला अधिक गती मिळेल. इंटरनेट माध्यमांवर त्यांचा कार्यकाळ वाढवण्याच्या आवाहनापासून ते त्यांना पाकिस्तानचा नेता म्हणणाºयांपर्यंत, अनेक शहरांमध्ये त्यांच्या समर्थनार्थ पोस्टर्स दिसल्यास आश्चर्य वाटणार नाही. भारतासोबतच्या वाढत्या तणावात ते हा दावा अधिक जोरदारपणे पुढे नेतील. त्यामुळे काश्मीरला जर पाकिस्तानचा गळा म्हणत असतील तर तर तो गळा आता दाबायची वेळ आलेली आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा