व्हाईट हाऊसमध्ये अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष वोलोदिमिर झेलेन्स्की यांच्यात मीडिया आणि विशेषत: टीव्ही कॅमेºयांसमोर एवढ्या तीव्र संघर्षाचे उदाहरण मिळणे कठीण आहे. हा वाद म्हणजे अभद्र मुत्सद्देगिरीचे लाजिरवाणे उदाहरण म्हणावे लागेल. व्हाईट हाऊसमध्ये जे घडले आणि विशेषत: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष आणि उपराष्ट्रपतींनी युक्रेनच्या राष्ट्राध्यक्षांना ज्या प्रकारे खडसावले ते कल्पनेपलीकडचे आहे. युक्रेनच्या राष्ट्राध्यक्षांनी माफी मागावी, अशी मागणी अमेरिकन राष्ट्राध्यक्षांचे मित्रपक्ष करत असतील, पण सत्य हे आहे की, युक्रेनच्या राष्ट्राध्यक्षांचा अपमान झाला होता. त्यांना व्हाईट हाऊसचा दरवाजा तर दाखवलाच, पण अमेरिकेच्या अटी मान्य केल्यास ते परत येऊ शकतात असेही सांगितले.
शेवटी, युक्रेनच्या हिताकडे दुर्लक्ष करून त्यावर स्वत:ची इच्छा लादली नाही तर हे काय आहे? ट्रम्प हे एक भारदस्त आणि वेगळ्या शैलीचे नेते आहेत आणि त्यांच्या दुसºया कार्यकाळात त्यांना अमेरिकेसोबत जगाचे प्रश्न त्वरित सोडवायचे आहेत, परंतु याचा अर्थ त्यांनी स्वत:चा व्यवसाय चालवावा असा नाही.
जेव्हा त्यांनी झेलेन्स्कीच्या न्याय्य चिंता सर्वांसमोर ऐकण्यास नकार दिला आणि अमेरिकेच्या माजी राष्ट्राध्यक्षांनाही मूर्ख म्हटले, तेव्हा ते बंद दारांमागे इतर सरकार प्रमुखांशी कसे वागतील याचा सहज अंदाज लावता येईल? अमेरिका हे सर्वात बलाढ्य राष्ट्र आहे हे बरोबर आहे, पण तिथल्या राष्ट्राध्यक्षांनी एवढे गर्विष्ठ आणि अहंकारी असणे योग्य नाही.
अमेरिकेचे उपाध्यक्ष जे. डी. व्हॅन्स यांनी हस्तक्षेप केल्याने ट्रम्प आणि झेलेन्स्की यांच्यातील चर्चा बिघडली असली, तरी युक्रेनच्या अध्यक्षांनीही चूक केली. खाण करारासाठी ते ट्रम्प यांना भेटायला आले होते, तर युद्धबंदीच्या मुद्द्यावर चर्चा करण्यापूर्वी अमेरिकन राष्ट्राध्यक्षांचा हेतू काय होता, हे त्यांच्या लक्षात यायला हवे होते? युक्रेनला आणखी मदत देण्यास ते तयार नाहीत, हा त्यांचा हेतू कोणापासून लपलेला नाही. असे दिसते की झेलेन्स्की त्यांच्या अनुभवीपणामुळे परिस्थिती हाताळू शकले नाहीत. ट्रम्प यांना रशिया-युक्रेन संघर्ष थांबवण्याची घाई आहे आणि ते या युद्धासाठी रशियापेक्षा युक्रेनच्या वृत्तीलाच जबाबदार धरत आहेत, हे त्यांना चांगलेच ठाऊक असावे.
नि:संशयपणे, त्याच वेळी ट्रम्प आणि त्यांच्या मित्रपक्षांनी हे देखील समजून घेतले पाहिजे की, जर झेलेन्स्की यांना युक्रेनच्या सुरक्षेची हमी देऊन रशियाशी शांतता करार हवा असेल, तर त्यात गैर काहीच नाही. ट्रम्प काहीही म्हणत असले तरी हल्लेखोर रशियाच आहे. रशिया-युक्रेन युद्धाबाबत ट्रम्प यांच्या वृत्तीवरून हे स्पष्ट झाले आहे की, युद्ध आघाडीवर उभ्या असलेल्या झेलेन्स्की यांच्या अडचणी आणि युरोपची चिंता वाढणार आहे. यातून अमेरिका अफगाण, इराण प्रमाणे युक्रेनबाबत भूमिका घेणार असेल तर ती तिसºया महायुद्धाची नांदी असेल.
युक्रेन, रशिया या युद्धाला आता ३ वर्षे पूर्ण झालेली आहेत. इतके दीर्घकाळ दोन देश लढत आहेत, त्याचा जगावरही खूप परिणाम झालेला आहे. ते युद्ध थांबवणे गरजेचे आहे, यात कसलीच शंका नाही. पण त्यासाठी आततायीपणा उपयोगाचा नाही. रशियाबरोबर संबंध सुधारताना अमेरिकेने युक्रेनलाही न्याय देणे गरजेचे आहे. कोणताही निर्णय हा एकतर्फी होता कामा नये.
झेलेस्की आणि ट्रम्प यांच्यात ज्याप्रकारे चर्चा आणि उघडपणे वाद झाला ते अत्यंत खेदजनक आहे. इतक्या घाईघाईने असे निर्णय होतात का? किंवा खिंडीत पकडून अटी लादण्याचा प्रकार जर अमेरिका करणार असेल, तर युक्रेन कदापि मान्य करणार नाही. त्यामुळे साम्राज्यवादी भूमिकेतून शरण आलेल्यांना किंवा मदतीची अपेक्षा करणाºया देशांची कोंडी करण्याचा प्रयत्न होत असेल तर तेही चिंताजनक असेच आहे.
सध्या संपूर्ण जगभर चिंताजनक परिस्थिती आहे. इस्त्राईल हमास युद्ध थांबल्यासारखे दिसत असले, तरी तिथे छोट्या मोठ्या हल्ल्यांच्या घटना घडत आहेतच. आखाती राष्ट्रांमध्ये कायमच अशांतता आहे. तालिबानच्या भूमिकेमुळे इराण, इराक, पाकिस्तान या देशातही कुरबुरी वाढल्या आहेत. दुसरीकडे अमेरिका आणि चीन यांच्यातील छुप्या साम्राज्यवादी युद्धात छोटे, मोठे आणि तिसºया जगातले देश भरडले जात आहेत. याचा परिणाम आशिया आणि अफ्रिका खंडातील छोट्या देशांवर होताना दिसत आहे. अनेक देश कर्जाच्या विळख्यात अडकले आहेत. आशिया खंडातील श्रीलंका, बांगलादेश आणि पाकिस्तानची अवस्था अत्यंत वाईट आहे. अमेरिकेतील अनेक देशांमध्ये संघर्ष आहे. अशा परिस्थितीत ही अस्वस्थता कधीही स्फोट होईल अशा पातळीवर आहे. त्याचा परिणाम जग तिसºया महायुद्धाकडे खेचले जाण्याच्या दिशेने होणार नाही याकडे लक्ष दिले पाहिजे.
सध्या भारत हा तिसरी महासत्ता होण्यासाठी सज्ज होत आहे. अर्थव्यवस्था वाढीस लागत असताना ही आलेली संकटे भारतालाही कित्येक वर्ष मागे घेऊन जातील अशी भीती आहे. त्यामुळे अमेरिकेतील व्हाईट हाऊसमध्ये घडलेल्या प्रकाराबाबत भारताची भूमिका ही अत्यंत सावध असली पाहिजे. त्याचप्रमाणे आपल्यालाही युद्धजन्य परिस्थितीला सामना करावा लागेल हे लक्षात घ्यावे लागेल.
चीनसारखा देश भारतावर नजर लावून बसलेला आहे. जैविक हल्ल्यांचे तर गेल्या पंचवीस वर्षांपासून प्रकार होत आहेत. कोरोना हा त्यातला सर्वात मोठा हल्ला होता. तो भारतावर केलेला हल्ला होता, पण संपूर्ण जगाला फटका बसला आणि भारत मात्र त्यातून सावरला होता. त्यामुळे युक्रेनमुळे जग पुन्हा नव्या संकटाला आमंत्रण देणार नाही हे पाहावे लागेल. अमेरिकेत घडलेला हा वाद निश्चितच शोभनीय नाही.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा